Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi
Bir tek değerlendirme ve bir tek kararla, birden fazla yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınması ve yazılı tebligatın topluca yapılması uluslararası hukuka aykırıdır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine ilişkin 4 numaralı protokole göre, hiç kimse vatandaşı olduğu devletin ülkesinden kişisel ya da toplu olarak sınır dışı edilemez, hiç kimse vatandaşı olduğu devletin ülkesine girme hakkından yoksun bırakılamaz.
Sınır dışı işleminin bir karara dayanması mutlak koşuldur.
Yabancılar, sınır dışı etme kararıyla, menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilebilirler (YUKK m.52/1).
Sınır dışı işleminden söz edilebilmesi için, işleme konu olan kişinin hukuken yabancı olması kuraldır.
İdare tarafından mevzuata uygun olarak alınmış sınır dışı etme kararı alınmış olmalıdır.
Yazılı olmayan ve tebliğ edilmemiş bir emirle sınır dışı işlemlerine başlanılamayacaktır.
Sınır dışı işleminde yabancının kendi ülkesine gönderilmesi öncelik olmakla birlikte transit bir ülke ya da üçüncü bir ülkeye gönderme de söz konusu olabilir.
Menşe ülke, göç akınlarının düzenli ya da düzensiz olarak kaynağı durumundaki ülke şeklinde tarif edilmektedir.Yabancının uzun süre kaldığı veya kalma hakkının bulunduğu ülke de menşe ülke sayılabilmektedir.
Sınır dışı edileceği ülkede işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir ülkeyle karşı karşıya kalınması durumlarında menşe ülke dışındaki seçenekler devreye girmektedir.
Sınır dışı etme kararının alınmasında yetki, genel olarak valiliklere verilmiştir.
Sınır dışı etme kararıyla ilgili değerlendirme ve buna ilişkin kararın alınması en geç kırk sekiz saat içinde tamamlanır (YUKK m.57/1).
Kolluk tarafından yakalanan yabancılarda; kırk sekiz salik süre geri gönderme merkezi bulunan illerde yabancının geri gönderme merkezine teslim edildiği, geri gönderme merkezi olmayan veya geri gönderme merkezi dolu olan illerde ise, kolluğun yabancı ile ilgili derlediği belgeleri il göç idaresi müdürlüğüne ilettiği andan itibaren başlar.
İl göç idaresi müdürlükleri tarafından tespit edilen yabancılarda kırk sekiz saatlik süre, yabancının il müdürlüğünden hazır bulunmasından itibaren başlar.
Sınır dışı etme kararı ile ilgili değerlendirmenin, kural olarak işlemlerin başlatıldığı ilde tamamlanması gerekmektedir.
Sınır dışı etme kararının gerekçesiyle birlikte ilgilisine tebliği yasal zorunluluktur.
Yakalanan, özgürlüğü kısıtlanan yabancılara, yakalama nedenleri ve her türlü suçlamanın en kısa sürede ve anladığı dilde bildirilmesi gerekmektedir (İHAS m.5/2).
Tebliğde, ne yapıldığı kadar, neyin niçin yapıldığı ve buna karşı hangi adımları atabileceklerine dair detaylar yabancılara tam olarak aktarılabilmelidir.
Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idare mahkemesine başvurabilir.
Sınır dışı etme kararına karşı idare mahkemesine başvurulduğunda, yabancı, avukatı ya da yasal temsilcisi sınır dışı etme kararı alan makama da bilgi verir.
Mahkemenin, başvuruyu on beş gün için sonuçlandırması öngörülmüştür.Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir.
Anayasal hakları ihlal edilen kişilere yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânı sağlanmalıdır. Etkili başvurma hakkı anayasal güvence altındadır.
Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması halinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilemez (YUKK m.53/3).