Hak Düşürücü Süreler

İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer. 

• Bir yıllık hak düşürücü sürenin başlaması için davacının ölüme bağlı tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrenmiş olması gerekir. 
• Hak düşürücü sürenin başlangıcının hesaplanması için vasiyetnamenin açılıp açılmadığı araştırılmalıdır. Vasiyetname usulüne uygun açılması sürecinde tasarrufun iptalini talep eden ölüme bağlı tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrenmiş ise hak düşürücü süre başlamış kabul edilir. 
• Ölüme bağlı tasarrufa ilişkin iptal talebinde bulunan kişiye vasiyetnamenin açılması aşamasında tebligat yapılmış olması ile hak düşürücü süre başlar. 
• Ölüme bağlı tasarrufla hak sahibi olan kişi miras bırakanın tasarruf ehliyeti olmadığını biliyorsa kötü niyetli kabul edilir. Kötü niyetli davalılara karşı hak düşürücü süre yirmi yıldır. 

Ölüme bağlı tasarrufun iptali davasında miras bırakanın ölüm tarihinde yürürlükte olan kanun uygulanır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 01.01.2002 tarihinden sonra meydana miras bırakan vefat etmişse 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır. 01.01.2002 tarihinden öncesi için ise 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi uygulanacaktır. 

• Ölüme bağlı tasarrufların iptali açısından bu farklılığın önemi iptal davası açılması için öngörülmüş süreler konusundadır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda hak düşürücü olarak düzenlenmiş olan süreler 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinde zamanaşımı olarak düzenlenmiştir. Hak düşürücü sürenin aşılması ile dava hakkı düşecektir. Zamanaşımının geçirilmesi ise ilk itiraz olmaması halinde dava yürüyecektir.

Hükümsüzlük, def"i yoluyla her zaman ileri sürülebilir. Her zaman ileri sürülebilir şeklindeki kanun ifadesi Hukuk Muhakemesi Kanununun cevap süreleri dışında düşünülmemelidir. Cevap sürelerinin aşılması halinde hükümsüzlük iddiasının ileri sürülmesi savunmanın genişletilmesi yasağına takılacaktır.  

Bayar Hukuk Bürosu kurucusu Avukat Hüseyin BAYAR, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 559.maddesinde düzenlenmiş Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasında Hak Düşürücü Süreler hakkında kaleme almıştır. Üç farklı hak düşürücü süre olduğu ve bu sürelerin aşılması halinde dava hakkının kalmayacağı unutulmamalıdır.