Türk vatandaşları ile yabancıların; yabancı eşine, kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna, kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna aile ikamet izni verilebilmektedir. 

Aile ikamet izninin süresi her defasında üç yıl ile sınırlandırılmıştır. 

Bu izne sahip olan çocuklar, Türkiye’de ilk ve orta öğretim kurumlarındaki öğrenimleri sırasında ayrıca öğrenci ikamet izni almak zorunda kalmaksızın, onsekiz yaşına kadar sahip oldukları aile ikamet izinleri kendilerine eğitim hakkı da sağlamaktadır. 

Yabancının vatandaşı olduğu ülke hukukuna göre birden fazla evlilik hakkı var ise Türkiye’de eşlerden sadece birisi için aile ikamet izni alabilir. 

Aile ikamet izniyle en az üç yıl Türkiye’de kalmış ve onsekiz yaşını tamamlamış olanlar izinlerini kısa dönem ikamet iznine çevirebilecekleri gibi şartlarını taşıyor iseler başka bir ikamet izni içinde başvurabilirler. 

Türk vatandaşı ile evli iken boşanan yabancılara, üç yıl evli kalmış olmak şartıyla kısa dönem ikamet izni verilebilmektedir (YUKK m.34/6). 

Yabancı eşin, aile içi şiddet gerekçesiyle mağduriyeti söz konusu ise üç yıl evli kalma şartı aranmamaktadır (YUKK m.34/6).

Aile ikamet izni ve destekleyici, 

Destekleyici (sponsor), aile birliği amacıyla Türkiye’ye gelecek yabancıların masraflarını üstlenen ve ikamet izni talebinde bulunanlar tarafından başvuruya dayanak gösterilen Türk vatandaşını veya Türkiye’de yasal olarak bulunan yabancı kişiyi ifade etmektedir (YUKK m.3/1-f). 

Destekleyici olabilecek kişiler Uygulama Yönetmeliği m.30/1’de sayılmıştır: 

• Türk vatandaşları, 
• Türk vatandaşlığından izin almak suretiyle çıkmış ve başka bir ülkenin vatandaşlığına geçmiş olanlar, 
• Türkiye’de en az bir yıl süreyle ikamet izniyle kalanlar, 
• Uluslararası koruma başvuru sahipleri ile şartlı mülteciler ve geçici korunanlar hariç, ikamet izni yerine geçen kimlik belgesi olanlar,
• Mülteciler ve ikincil koruma statü sahipleri, destekleyici olabilirler. 

• Destekleyicinin aylık toplam geliri asgari ücretten az olmamalıdır. Bunun yanı sıra, ailedeki fert başına asgari ücretin üçte birinden az olmayan aylık gelire de sahip olması gerekmektedir (YUKK m.35/1-a). 
• Gelir kaynağının tespitinde üçüncü kişilerine taahhütleri kabul edilmez. 
• Destekleyici, ailenin nüfus yoğunluğu dikkate alınarak, genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmalıdır. Ayrıca tüm aile fertlerini kapsayan sağlık sigortasının bulunması zorunludur (YUKK m.35/1-b) 

Aile ikamet izni başvurusunda adli sicil kaydı sunmak zorunludur (YUKK m.35/1-c) 

Destekleyicinin en az bir yıl süreli ikamet izni ile Türkiye’de kalıyor olması da şartlardan biridir (YUKK m.35/1-ç).

Destekleyicinin, adres kayıt sistemindeki adresinin de doğrulanması gerekir (YUKK m.35/1-d). 

Uygulama Yönetmeliği m.34/1’e göre aşağıdaki hallerde evliliğin anlaşmalı olduğu kabul edilmektedir: 

• Evliliğin aile birliği içinde devam etmediği yönünde ihbar ya da şikâyetin bulunması, 
• Ortak bir dilin konuşulmaması, 
• Makul görülemeyecek yaş farkının bulunması, 
• Vize veya ikamet izni ihlallerinin bulunması, 
• Eşlerin evliliğin anlaşmalı olduğunu beyan etmeleri, 
• Eşlerden biri hakkında geçimini meşru olmayan yollardan sağlamaktan veya izinsiz çalışmaktan işlem yapılması,
• Gelir ve gider arasındaki orantısızlık. 

• Eşlerle ayrı ayrı ve birlikte görüşülür, 
• Eşlerin paylaşılmış sorumlulukları olup olmadığının tespiti, 
• Komşu, adres çevresi, mahalli birimlerden veya aile üyelerinden bilgi alınması, 
• Araştırma sonucunda son kararı değerlendirmek üzere bir komisyon toplanır. Komisyon konu hakkında bir karar verir.

Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecekler ile bakımı ve giderleri gerçek veya tüzel kişiler tarafından üstlenilen ilk ve orta derecede öğrenim görecek yabancılar, öğrenci ikamet izni alarak öğrenim görebilirler. 

İlk ve orta derecede öğrenim görecekler için velilerinin veya yasal temsilcilerinin muvafakati aranır (YUKK m.38/1,2).

Türkiye’de her seviyede öğrenim görecek yabancılar, bulundukları ülkelerdeki Türk dış temsilciliğinden öğrenim amaçlı vize alarak gelmeleri gerekir. 

Öğrenci ikamet izni başvurusu genel olarak ön kayıt işleminin tamamlanmasından sonra bizzat öğrenci tarafından yapılacaktır. 

Ortak velayet durumunda anne ve babanın birlikte muvafakati aranır.Velayetin kendisinde olduğunu belgeleyen anne ya da baba, çocuğun işlemlerini tek başlarına yapabilirler. 

Kayıt tarihinden itibaren üç ay içerisinde genel sağlık sigortasından yararlanmak için başvurmaları gerekir. Aksi halde özel sağlık sigortası yaptırmaları gerekecektir. 

Gelir beyanında bulunmaları gerekir. 

İlk ve orta dereceli okullarda öğrenim göreceklere, öğrenime başlanacak tarihten bir sonraki öğretim yılının başlangıcına kadar geçerli olacak şekilde en fazla bir yıla kadar ikamet izni düzenlenir. 

Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara verilecek ikamet izni, ikamet izni müracaat tarihinden itibaren öğrenim programının tamamlanmasına kadar süre için düzenlenir. 

Normal eğitim süresinde mezun olamayan öğrencinin ikamet izni en fazla birer yıllık sürelerle ve en fazla eğitim süresini aşmayacak şekilde uzatılır. 

Üniversiteler dâhil, Türk okullarında öğrenim gören yabancı öğrencilere ikamet izinleri harçsız olarak düzenlenir. 

Öğrenim görecekleri okulların yönlendirmesiyle Türkçe hazırlık kurslarına gidenlerin durumlarını belgelendirmeleri halinde bir sonraki öğrenim döneminin başlangıcına kadar öğrenci ikamet izni düzenlenir. 

Öğrenim gördüğü fakülte veya bölümü değiştirenler farklı bir ile gidecek iseler yeni ikamet izni düzenlenir.Kayıt dondurmalarda öğrenci ikamet izni kesilir. 

Özel öğrencilere, açık öğretime veya uzaktan eğitime katılacak kişilere öğrenci ikamet izni verilmez.

Öğrenci ikamet izni ile geçirilen sürenin yarısı uzun dönem ikamet izni başvurusunda hesaba katılır. 

Kesintisiz sekiz yıllık sürenin hesaplanması aşağıda anlatıldığı gibi yapılır: 

• Hesaplamada, başvuru tarihinden itibaren geriye dönük birer yıllık dilimler içerisinde toplam yüzseksen günü aşan kesinti bulunmuyorsa, diğer bir yıllık dilime geçilir. 
• Yabancının yurtdışında geçirdiği ve ikamet izni almadan Türkiye’de geçirdiği süreler, ikamet izninde kesintidir. 
• Son beş yıllık dilim içinde toplam üç yüz altmış beş günü aşan kesinti varsa, ikamet izni süresi kesintiye uğramış sayılmaktadır. 
• Sınır dışı edilmiş yabancıların önceki ikamet izin süreleri toplam süreye dahil edilmez. 
• Sekiz yıl içinde bir seferde veya peş peşe, yurtdışında ya da ikametsiz olarak Türkiye’de geçirilen süre altı ayı geçmişse, uzun dönem ikamet işlemleri için dilimlik hesaplamaya geçilmeden başvuru olumsuz sonuçlandırılır.

Uzun dönem ikamet izni talebinde bulunan yabancının, başvuru tarihinden geriye doğru son üç yıl içinde kamu kurum ve kuruluşlarından herhangi bir sosyal yardım almamış olması gerekmektedir. 

Uzun dönem ikamet izni talebinde bulunan yabancıdan, başvuru yaptığı yıldan olmak üzere, geçerli sağlık sigortasının yanı sıra, geçerli olan net asgari ücret kadar aylık giderini karşılayabilecek maddi güce, toplamda asgari ücretten az olmamak üzere kendisiyle birlikte her bir aile üyesi için asgari ücretin üçte biri kadar gideri karşılayabilecek maddi imkâna sahip olması gerekir. 

Gelir kaynağının tespitinde üçüncü kişilerin taahhütleri kabul edilmez. 

Uzun dönem ikamet izin talebinde bulunan yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmaması diğer bir şart olarak öngörülmüştür. 

Uzun dönem ikamet izni sahipleri Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanırlar. 

Uzun dönem ikamet izin sahipleri süresiz çalışma iznine başvurabilirler. 

Uzun dönem ikamet izni sahibi kamu düzeni ve güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturursa izni iptal edilir. 

Uzun dönem ikamet izni sahibi, sağlık, eğitin ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında başka bir nedenle kesintisiz bir yıldan fazla süreyle Türkiye dışında kalırsa ikamet izni iptal edilir. Bu sebeple izinleri iptal edilenler tekrar almak için talepte bulunabilirler.

İnsani İkamet İzni Verilecek Yabancılar: 

• Yüksek yararı gözetilen çocuklar. 
• Sınır dışı işlemine konu olanlardan yurt dışına çıkışları yaptırılamayan ya da çıkarılmaları makul ve mümkün olmayanlar.  
• Haklarında sınır dışı etme kararı alınamayanlar. Bu hallere örnek olarak aşağıdaki durumları gösterebiliriz:Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezası veya insanlık dışı muamelenin olması,Yabancının ciddi sağlık sorunları ya da engellerinin bulunması,Yabancının hayati tehlikeye bağlı bir hastalıktan tedavi görüyor olması ve gönderileceği ülkede tedavi imkanının olmaması,İnsan ticareti ve cinsel şiddet mağdurlarının devam eden tedavi ve destek süreçleri içerisinde, 
• Sınır dışı etme kararına karşı yargı yoluna başvuranlar. Sınır dışı etme kararına karşı onbeş gün içinde yargılama yoluna başvurulmuş olması halinde sınır dışı işleminin yürürlüğü durmaktadır. 
• Uluslararası koruma başvuruları “kabul edilemez” bulunanlar. Yabancılar, uluslararası koruma başvuruları kabul edilemez başvuru olarak işlem gördüğünde, kararın tebliğinden itibaren onbeş gün içerisinde yetkili idare mahkemesine başvurarak işlemin iptalini isteyebilirler. 
• Uluslararası koruma başvurusu geri çekilenler veya geri çekilmiş sayılanlar. Yabancılar, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içerisinde yetkili idare mahkemesine itirazda bulunabilirler. 
• İlk iltica ülkesi ile güvenli üçüncü ülkelerden gelenler.  
• Ülke menfaatleri yönünden izin verilmesi gerekenler.
• Olağanüstü durumlarda duyulan ihtiyaç, 

İnsani ikamet izni, İçişleri Bakanlığınca belirlenen sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün onayı alınarak valiliklerce verilip uzatılabilmektedir. 

İnsani ikamet izni süresi içerisinde uzun dönem ikamet izni hariç diğer ikamet izinlerine geçiş mümkündür. 

İnsani ikamet izni verilen yabancılar, iznin veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içerisinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadırlar. 

İnsani ikamet izninin iptali için de İçişleri Bakanlığının onayı gereklidir.

İnsan ticareti mağdurlarına hiçbir koşul aramadan ikamet izni verilmektedir. 

İzin valilikler tarafından doğrudan otuz günle başlatılmaktadır. 

İnsan ticareti ikamet izninin verilmesinde diğer ikamet izinlerinin verilmesinde geçerli olan şartlar aranmaz. 

İkamet izni, mağdurun güvenliği, sağlığı ve özel durumu nedeniyle altışar aylık sürelerle uzatılabilmektedir. Uzatma işlemi toplamda üç yılı geçemez. 

İnsan ticareti mağdurları veya insan ticareti mağduru olabileceği yönünde kuvvetli şüphe bulunan yabancılar, hiçbir şekilde sınır dışı edilme işlemine tabi tutulamazlar (UY m.45). 

İnsan ticareti mağduru ikamet izinleri harçsız olarak verilir.