Güncellenme Tarihi: 04 Kasım 2024

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 267-271. maddeleri arasında düzenlenen itiraz kanun yolu, yargılama sürecinde hakim ve mahkeme kararlarına karşı başvurulabilecek önemli bir hukuki yoldur. Özellikle koruma tedbirlerine yönelik kararlar ve sulh ceza hakimliklerinin kararları, itiraz kanun yolu ile denetim altına alınabilmektedir.

Hakim veya mahkeme kararlarına itiraz, kanunda ayrıca hüküm bulunmadığı durumlarda mümkündür ve şu koşulları içerir:

• İlgili Tarafın Kararı Öğrenmesi: Karar, ilgili tarafın yüzüne karşı açıklanır veya bir örneği verilir. Kararın aleyhine itiraz edilebilecek hallerde, hazır bulunmayan ilgilisine karar tebliğ edilir.
• Başvuru Süresi: 2 Mart 2024 tarihli güncelleme ile itiraz süresi iki hafta olarak belirlenmiştir. İlgililer, kararı öğrendikleri günden itibaren iki hafta içinde itiraz başvurusunda bulunmalıdır. Başvurunun zabıt kâtibine sözlü beyanla veya dilekçe yoluyla yapılması gereklidir. Sözlü beyan halinde tutanak düzenlenir ve mahkeme başkanı veya hakim tarafından onaylanır.
• Başvurunun Etkisi: İtiraz başvurusu, kararın infazını kendiliğinden durdurmaz. Ancak kararına itiraz edilen makam veya inceleyecek merci infazın durdurulmasına karar verebilir.

İtiraz başvurusunu incelemeye yetkili merciler, kararın hangi mahkemeden çıktığına göre farklılık gösterir:

1. Sulh Ceza Hakimliği Kararlarına İtiraz:

   • Birden fazla sulh ceza hakimliği varsa, itiraz izleyen hakimliğe yapılır; son numaralı hakimlikte ise bir numaralı hakimlik itirazı inceler. Tek sulh ceza hakimliği olan yerlerde itiraz, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine yapılır.

2. Tutuklama ve Adli Kontrole İtiraz:

   • 8 Temmuz 2021 tarihli değişikliğe göre, sulh ceza hakimliğinin tutuklama ve adli kontrol kararlarına itiraz yargı çevresinde bulunduğu asliye ceza mahkemesi hakimine yapılır. Sulh ceza hakimliği işleri asliye ceza hakimi tarafından görülüyorsa, itirazı inceleme yetkisi ağır ceza mahkemesi başkanına aittir.

3. Asliye Ceza Mahkemesi Kararlarına İtiraz:

   • Asliye ceza mahkemesi hakiminin kararlarına yapılacak itirazlar, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesi tarafından incelenir. Ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesi varsa, numara olarak kendisini izleyen daire itirazı inceler; son numaralı dairede ise birinci daire itirazı değerlendirir.

4. Naip Hakim ve İstinabe Kararlarına İtiraz:

   • Naip hakim kararlarına yapılan itirazlar, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanı tarafından incelenir. İstinabe olunan mahkeme kararlarına karşı itiraz, bulunduğu yerdeki mahkeme başkanı veya mahkemece değerlendirilir.

5. Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay Ceza Dairelerine İtiraz:

   • Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin ve Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktığı davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; dairenin başkanı veya numara itibariyle izleyen ceza dairesi inceleme yetkisine sahiptir. Son numaralı dairede ise birinci ceza dairesi itirazı inceler.

Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu müdürüne başvurarak itiraz hakkını kullanabilir. Başvuru zabıt kâtibine yapıldığında beyan tutanakla kaydedilir ve şüpheli veya sanığa bir örneği verilir. Bu durumda, kanun yolları için belirlenen süreler kesilmiş sayılır.

İtiraz incelemesi genel olarak duruşmasız yapılır, ancak gerekli görüldüğünde Cumhuriyet savcısı ve müdafi dinlenebilir. İtiraz başvurusu, ilgili makamlara yazılı olarak iletilebilir ve bu durumda inceleme süreci hızlandırılabilir.

İtiraz üzerine verilen karar genellikle kesindir; ancak ilk defa merci tarafından verilen tutuklama kararlarına karşı ayrıca itiraz edilebilir.

Son güncellemeler, itiraz süreçlerinde yetki ve inceleme esaslarını daha belirgin hale getirmiştir. Özellikle sulh ceza hakimliklerinin tutuklama ve adli kontrol kararlarına dikey itiraz usulü getirilerek, yargı kararlarının güvenilirliği artırılmıştır.

Bu makale, Bayar Hukuk Bürosu kurucusu Avukat Hüseyin Bayar tarafından hazırlanmış olup Bayar Hukuk Bürosu’na aittir. İzinsiz kopyalanamaz veya kullanılamaz.