Güncellenme Tarihi: 15 Kasım 2024

Anonim şirketlerde imtiyazlı paylar, belirli pay sahiplerine kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi haklarda üstünlük sağlayan hisselerdir. Bu paylar, şirketin ilk esas sözleşmesi ile veya esas sözleşmede yapılan değişiklikler ile oluşturulabilir. İmtiyazlı payların oluşturulabilmesi için sermayenin en az %75’ini temsil eden pay sahiplerinin olumlu oyu gerekmektedir.

İmtiyaz, pay sahiplerine belirli haklarda üstünlük sağlayan bir düzenlemedir. Kâr payı, oy hakkı, tasfiye payı ve rüçhan hakkı gibi haklarda tanınabilen imtiyazlar, esas sözleşmede belirtilmesi koşuluyla belirli pay gruplarına veya azınlık pay sahiplerine yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanıyabilir. Bu imtiyazlar, genel kurul onayı ile şirket sözleşmesinde değişiklik yapılması yoluyla oluşturulabilir. Özellikle yönetim kurulu üyelerinin belirlenmesi sürecinde bu imtiyazlar kritik rol oynar.

Türk Ticaret Kanunu’nun 360. maddesi uyarınca, halka açık anonim şirketlerde imtiyazlı pay sahiplerinin yönetim kurulunda temsil edilme hakkı yönetim kurulu üyelerinin yarısını geçemez. Ayrıca, bağımsız yönetim kurulu üyelerine ilişkin düzenlemeler saklı kalmak koşuluyla, belirli pay grupları veya azınlık grupları yönetimde temsil hakkına sahip olabilirler.

Türk Ticaret Kanunu'na göre, sermayesinin yarısından fazlası Devlet, belediye, il özel idaresi ve kamu kurumları gibi tüzel kişilere ait olan anonim şirketlerde, diğer pay gruplarına imtiyaz tanınması sınırlandırılmıştır. Bu tür şirketlerde 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 3. maddesinde tanımlanan kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar hariç, kamu payı dışında kalan diğer pay gruplarına imtiyaz tanınamaz. Bu düzenleme, şirketlerin adil yönetim ilkeleriyle uyumlu olarak faaliyet göstermesini sağlamak amacı taşır.

İmtiyazlar, kural olarak mahkeme kararı ile kaldırılamaz. Ancak imtiyazlı pay sahiplerinin haklarının ihlal edildiği veya şirket esas sözleşmesine aykırı durumların oluştuğu durumlarda özel kurul tarafından imtiyazın kaldırılması talep edilebilir. Mahkemeye başvurulması halinde, mahkeme gerekli görürse inceleme başlatabilir.

Sermaye Piyasası Kanunu'nun 28. maddesi, halka açık şirketlerde bazı imtiyazların sınırlanmasını öngörmektedir. Halka arz edilen şirketlerde mevcut imtiyazlar, şirket faaliyetlerinin şeffaf ve anlaşılır biçimde kamuya açıklanması şartına bağlıdır. Halka açık ortaklıkların beş yıl üst üste zarar etmesi halinde, SPK tarafından imtiyazlar kaldırılabilir. Ancak bu düzenleme, kamu kurumlarına ait imtiyazlı payları kapsamaz.

Oyda imtiyaz, eşit itibari değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı tanınması ile elde edilir. Bir paya en fazla onbeş oy hakkı tanınabilir; ancak, kurumlaşmanın gerektirdiği veya haklı sebebin olduğu durumlarda asliye ticaret mahkemesi kararı ile bu sınırlamadan muaf tutulabilir. Oyda imtiyaz; esas sözleşme değişiklikleri, ibra veya sorumluluk davası açılması gibi önemli kararlarda kullanılamaz.

İmtiyazlı pay sahiplerinin haklarını korumak amacıyla, genel kurulda alınan bazı kararların geçerli olabilmesi için özel kurul tarafından onaylanması gerekmektedir. Özellikle esas sözleşme değişiklikleri ve yönetim kurulu üyeliğine aday gösterme hakkı gibi konularda imtiyazlı pay sahipleri özel kurul onayı olmadan değişiklik yapılmasını engelleyebilir. Özel kurul, imtiyazlı payları temsil eden sermayenin en az %60’ının katılımı ile toplanır. Kararlar, toplantıya katılan payların çoğunluğu ile alınır.

İmtiyazlı pay sahiplerinin haklarının ihlal edilmesi durumunda bu karar gerekçeli bir tutanakla belirtilir ve yönetim kuruluna sunulur. Ayrılma hakkı tanınan pay sahipleri, paylarını halka açık şirkete satabilirler.

Sermaye Piyasası Kanunu'nun 23 ve 24. maddelerinde düzenlenen ayrılma hakkı, imtiyaz haklarının değiştirilmesi gibi önemli işlemler sırasında pay sahiplerine şirketten ayrılma hakkı tanır. Bu hak, birleşme, bölünme veya tür değiştirme gibi yatırım kararlarını etkileyebilecek işlemler sonucu pay sahiplerine tanınan bir güvence olarak işlev görür.

Avukat Hüseyin BAYAR, Ticaret Hukuku’nda imtiyazlı payların korunması, özel kurulun önemi ve ayrılma hakkı gibi konularda anonim ortaklıkların çıkarlarının korunmasının önemini vurgulamaktadır. Özellikle halka açık şirketlerde imtiyazların korunması ve sınırlandırılması gibi konularda dikkat edilmesi gereken hususlara dikkat çekmektedir.

Yasal Uyarı: Bu makale, Av. Hüseyin Bayar tarafından yazılmış ve Bayar Hukuk Bürosu’na aittir. İzinsiz kullanılması veya kopyalanması yasaktır.